*************************
*********************
آداب و رسوم عید نوروز در کمیجان/از خانه تکانی تا چیدمان سفره «بویوک بیرام»
با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و فرا رسیدن عید نوروز مردم نقاط مختلف ایران براساس آداب و رسوم خود برای برپایی عید نوروزی آماده میشوند. آئین ها وآداب و رسوم و سنتهای قدیمی هر سرزمینی، یادگارهایی گرانسنگ و پر بها از گذشته های دور مردم آن دیار است.
نوروز، این رسم ایرانی که سال هاست نوید سالی تازه را می دهد، با نزدیک شدنش همه مردم را به تکاپو می اندازد. مردم شهرستان کمیجان نیز همانند مناطق دیگر آداب و رسوم ویژهای دارند که از روزهای پایانی بهمن آغاز میشود.
محمد کمیجانی جاویدراد یکی از اعضای فعال گروه فرهنگی هنری «بیزیم بزچلو» در گفتگو با خبرنگار سلام کمیجان با اشاره به آداب و رسوم مردم کمیجان در عید نوروز گفت: «بیرام» در زبان ترکی به معنای «عید» است. مردم کمیجان برای تفکیک عید نوروز با سایر اعیاد دیگر به این عید «بویوک بیرام» میگفتند.
وی ادامه داد: با پایان یافتن ماه بهمن و آب شدن برفها، زمین یخ زده گرم میشود ولی چند روز مانده به پایان سال، سردی وزیدن میگرفت که سوز آن پیر و جوان و بزرگ و کوچک را به عذاب میآورد و میگفتند «قرره ننه کوف فا می نیب» یعنی این باد سرد از آنجاست که ننه پیرزن (ننه سرما) سوار تاب شده است و با تاب دادن خودش این همه باد و بوران و سوز و سرما آورده است.
جاویدراد تصریح کرد: برای رسیدن به «بیرام» بایستی اقداماتی را انجام میدادند تا آمادگی لازم برای ورود به «بویوک بیرام» فراهم شود. مهمتر از همه سفید کردن در و دیوار خانه و گردگیری وسایل و احیانا سفید کردن نوار حاشیهای از دیوار اتاقها به ویژه اتاق پذیرایی بود.
این فعال فرهنگی به هنر و سلیقه دختران و زنان منطقه کمیجان اشاره کرد و افزود: دخترها همراه با مادر به کارهای گردگیری و تمیز کردن وسایل خانه میپرداختند و برای رنگ کردن تخممرغها در یک قابلمه مسی گذاشته و با حرارت دادن و ریختن رنگ در آب رنگ آمیزی زیبایی حاصل میشد.
وی با اشاره به فداکاری مادران در شبها و روزهای منتهی به پایان سال، بیان کرد: مادران روزها به تمیزکاری و شبها به وصله و پینه و نو نوار کردن لباسهای بچهها و کوچک کردن لباسهای بزرگترها برای کوچکترها میپرداختند.
جاویدراد ادامه داد: نوجوانان و جوانان به قناتهای روستا سر میزدند تا تعدادی ماهی بزرگ و کوچک برای سفره هفت سین صید کنند.
این فعال فرهنگی به یکی از باورهای قدیمی مردم منطقه نسبت به ماهی سفره «هفت سین» اشاره کرد و افزود: مردم بنا بر یک باور قدیمی معتقد بودند که در زمان تحویل سال، آبها از جریان باز میایستند و این ماهیها هستند که به زندگی جریان میبخشند.
وی در خصوص چیدمان سفره «هفت سین» مردم منطقه، گفت: با نزدیک شدن به لحظه تحویل سال، سفرهای میان اتاق پهن میشد و بر روی آن وسایل خوش یمن مثل آینه، قرآن، سبزه و شاخهای بیدمشک و شیرینی میگذاشتند و با آمدن رادیو بود که دانستیم، سفره تحویل سال باید «هفت سین» داشته باشد.
جاویدراد ادامه داد: پدر در کنار سفره هفت سین مینشست و از روی کتاب مفاتیح الجنان، دعای تحویل سال را با صدایی بلند میخواند و ما منتظر شنیدن صدای اذان همسایهها بودیم تا بدانیم کی سال تحویل میشود.
این فعال فرهنگی افزود: پس از سال تحویل وظیفه کوچکترها بود که به دیدن بزرگترها بروند و مادربزرگها به بچهها تخممرغ رنگ شده و به جوانان پول دهشاهی به عنوان عیدی میدادند و همه را خوشحال میکردند.
وی با اشاره به تنقلات نوروزی مردم کمیجان گفت: مردم منطقه آجیل و تنقلات شب عید مانند نخودچی، تخمه کدو، شیرینی، نقل گیشنیز و نقل بنبن را خریداری میکردند و بانوی خانه هم از محصولات باغی مقداری کشمش، مویز، سنجد، قاووت، گندم و شاهدانه بو داده درست میکرد تا در ایام عید با این خوراکیها از میهمانان پذیرایی کند.
این فعال فرهنگی دادن هدیه به تازه عروسان در نوروز را یکی دیگر از رسوم مردم کیجان دانست و بیان کرد: از طرف خانواده پدر عروس برای دخترهایی که تازه ازدواج کرده بودند، هدایایی فرستاده میشد و در این رسم غذاهای محلی، حلوا و شیرینی و یک قواره پارچه یا لباس داخل دو سینی یا طبق گذاشته میشد و زنان جوان خانواده برای عروس هدیه میبردند.
جاویدراد خاطرنشان کرد: معمولا مشق نوشتن ما در آن دوران خود خاطرهای ماندگار است. در روزهای تعطیلات مشقها را یکی در میان مینوشتیم و در شب سیزده بدر با عجله با خط بد تکالیف را تمام میکردیم.
مراسم سوت آشی شهرستان کمیجان ثبت ملی شد
مراسم سوت آشی منطقه بزچلو شهرستان کمیجان در فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید.
شیوه برگزاری مراسم سوت آشی در روستاها و شهرهای مختلف منطقه بزچلو شهرستان کمیجان در فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید. این مراسم هرساله در نیمه دوم اردیبهشتماه یا نیمه اول خردادماه با جمع آوری شیر دامها توسط خانمها آغاز می شود. آش شیر با ترکیب شیر و بلغور گندم تهیه می شود. با توجه به تعطیلی روز جمعه، این روز برای برگزاری این مراسم در نظر گرفته می شود. قاعده کار نیز چنین است که این مراسم معمولاً در کنار آبهای روان و جاری دایر شود. در گذشته برای گرفتن جای مناسب در کنار مظهر قنات اصلی، اول صبح بچهها را به آنجا میفرستادند و هرکس تلاش میکرد که نزدیک آب جای مناسبی بگیرد. برای برگزاری مراسم شاد سوت آشی، خانمها با کمک اعضای خانواده وسایل مورد نیاز مانند زیرانداز، ظروف، آشپزخانه، وسایل چای و غیره را به محل مورد نظر حمل می کنند و مشغول پخت و پز آش میشوند. در چند دهه قبل مردها که از اول صبح برای جمعآوری هیزم به صحرا میرفتند، حدود ساعت ده صبح از صحرا برگشته و در کنار قنات به سایر اعضای خانواده خود ملحق میشدند